ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Σύμφωνα με το άρθρο 1510 ΑΚ «η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού». Όπως προκύπτει από την ίδια τη διάταξη, η γονική μέριμνα είναι λειτούργημα, που περιλαμβάνει πολλά δικαιώματα και υποχρεώσεις, και συγκεκριμένα περιλαμβάνει την επιμέλεια του τέκνου, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του. Ο νόμος διακρίνει ανάμεσα σε φορέα του δικαιώματος και δικαιούχο της άσκησής του. Κατά κανόνα, οι ιδιότητες αυτές συμπίπτουν στο πρόσωπο και των δύο γονέων. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις, η άσκηση της γονικής μέριμνας αποχωρίζεται από το φορέα του δικαιώματος.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και κατά το διαζύγιο, όπως προβλέπει και η ΑΚ 1513 στο εδ. α’: «Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο». Σύμφωνα με το νόμο, το δικαστήριο έχει ευρύτατη διακριτική εξουσία και μπορεί είτε να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα, είτε και στους δύο, είτε να την κατανείμει μεταξύ των γονέων, ενώ μπορεί να την αναθέσει και σε τρίτο. Ωστόσο, συχνότερα συναντώνται στην πράξη κατ’ εξοχήν οι περιπτώσεις όπου ζητείται η ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας στον ένα γονέα.

Επίσης, κατά το άρθρο 1511 ΑΚ «κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου». Το συμφέρον του τέκνου πρέπει να είναι και ο βασικός γνώμονας της σχετικής απόφασης του δικαστηρίου, ενώ πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται και η γνώμη του ιδίου, ανάλογα με την ωριμότητά του. Τέλος, η δικαστική απόφαση που ρυθμίζει την άσκηση της γονικής μέριμνας υπόκειται σε ανάκληση ή μεταρρύθμιση, αν μεταβληθούν οι συνθήκες, οι οποίες οδήγησαν στην αρχική λύση (ΑΚ1536).

Με το άρθρο 1520 ΑΚ αναγνωρίζεται υπέρ του γονέα, ο οποίος δεν διαμένει με το τέκνο, δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας μαζί του.  Το κύριο πεδίο εφαρμογής της διάταξης αποτελεί η ρύθμιση της επικοινωνίας μετά το διαζύγιο, οπότε κατά κανόνα η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ανατίθεται στον ένα από τους δύο γονείς. Στην περίπτωση αυτή ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το παιδί και δεν ασκεί την επιμέλεια θα είναι ο δικαιούχος επικοινωνίας και ο ασκών την επιμέλεια γονέας θα είναι ο υπόχρεος.

Οι λεπτομέρειες για την άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας ρυθμίζονται, σύμφωνα με την ΑΚ 1520 παρ. 3, από το δικαστήριο, το οποίο και καθορίζει τον χρόνο και τον τρόπο της επικοινωνίας. Το δικαστήριο προβαίνει στη ρύθμιση αυτή, σταθμίζοντας τα εκατέρωθεν συμφέροντα και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο συμφέρον του παιδιού. Κατά την κρατούσα άποψη, μάλιστα, το δικαστήριο, ρυθμίζοντας την άσκηση της γονικής μέριμνας, μπορεί να προβαίνει αυτεπαγγέλτως και στη ρύθμιση της επικοινωνίας, ακόμη και χωρίς να υποβληθεί σχετικό αίτημα εκ μέρους των γονέων.

Κατά τη ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει περιορισμούς στο δικαίωμα αυτό, εφόσον αυτοί κρίνονται αναγκαίοι χάριν προστασίας του τέκνου. Οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να αναφέρονται στον τόπο, το χρόνο της επικοινωνίας, την παρουσία τρίτων προσώπων κατά τη διάρκειά της ή ακόμη να συνίστανται στη λήψη μέτρων που διαμορφώνουν την επικοινωνία με ειδικό τρόπο λόγω ειδικών περιστάσεων. Τέλος, σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα μπορεί να διατάσσεται από το δικαστήριο και ο πλήρης αποκλεισμός του δικαιώματος επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να συμβεί, π.χ., στις περιπτώσεις που ο δικαιούχος γονέας πάσχει από μεταδοτικό νόσημα, πνευματική ή ψυχική ασθένεια, ή διαπράττει σοβαρά παραπτώματα σε σχέση με το παιδί.

Σε περίπτωση διακοπής της εγγάμου συμβιώσεως ή διαζυγίου, αρμόδιο να ρυθμίσει το θέμα της ανάθεσης της επιμέλειας και της ρύθμισης της επικοινωνίας είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο για τη λήψη σχετικής απόφασης πρέπει να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων χωρίς να προβαίνει σε διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας. Πρωταρχικό κριτήριο είναι το συμφέρον του τέκνου. Οι ικανότητες των γονέων, το περιβάλλον, το επάγγελμα, η πνευματική τους ανάπτυξη και η δράση τους στο κοινωνικό σύνολο, η σταθερότητα των συνθηκών ανάπτυξης του τέκνου χωρίς εναλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης περιλαμβάνονται στα κριτήρια προσδιορισμού του συμφέροντος του τέκνου. Ουσιώδους σημασίας είναι η ύπαρξη τυχόν ιδιαίτερου δεσμού του τέκνου προς έναν από τους γονείς του, η οποία λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από το Δικαστήριο.

Εάν η επιμέλεια τέκνων έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση στον ένα γονέα, λ.χ. στη μητέρα, τότε αυτή έχει αρμοδιότητα να αποφασίζει για τα τρέχοντα μόνο καθημερινά ζητήματα, τα σχετιζόμενα με την επιμέλεια του τέκνου και όχι για τα λοιπά (σοβαρά) θέματα, επί των οποίων η λήψη αποφάσεων εξακολουθεί να παραμένει στον πυρήνα της γονικής μέριμνας, όπως λ.χ. η ονοματοδοσία, η επιλογή θρησκεύματος, η διενέργεια σοβαρής χειρουργικής επέμβασης, η επιλογή αναδόχου, κ.α.). Σε αυτήν την περίπτωση το δικαστήριο θα ρυθμίσει και τα σχετικά με την επικοινωνία των τέκνων με το γονέα που δε διαμένει μαζί τους.

Τα ζητήματα της γονικής μέριμνας, της επιμέλειας και της επικοινωνίας, εξετάζονται από το αρμόδιο δικαστήριο κατόπιν άσκησης σχετικής αγωγής, καθώς και αίτησης ασφαλιστικών μέτρων, εφόσον πιθανολογηθεί ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση να ρυθμιστούν. Επίσης, τα εν λόγω ζητήματα κρίνονται και στην περίπτωση της αγωγής διαζυγίου, όπου εκ των πραγμάτων οι γονείς του τέκνου δεν κατοικούν μαζί και πρέπει να ρυθμιστεί η κατάσταση προσηκόντως.  

Ως προς την εκτέλεση της δικαστικής απόφασης που ρυθμίζει την επιμέλεια και την επικοινωνία με τα τέκνα, το άρθρο 950 παρ. 1 του ΚΠολΔ ορίζει ότι αν ο γονέας αρνείται να συμμορφωθεί με το περιεχόμενο δικαστικής απόφασης, η οποία τον καταδικάζει να παραδώσει ή να αποδώσει τέκνο, προβλέπεται η δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης εις βάρος του, η οποία συνίσταται σε χρηματική ποινή ή σε προσωπική κράτηση. Επίσης, σύμφωνα με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου, αν παρεμποδίζεται το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο, η απόφαση που ρυθμίζει την επικοινωνία μπορεί να απειλήσει με χρηματική ποινή και προσωπική κράτηση εκείνον που εμποδίζει την επικοινωνία και εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 947 ΚΠολΔ.

Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με διαζύγια, συναινετικά και με αντιδικία, διατροφή συζύγου ή/και τέκνου, επιμέλεια τέκνου, συμμετοχή σε αποκτήματα, επικοινωνήστε μαζί μας στο 22920 27360.