ΜΕΤΟΙΚΗΣΗ ΣΥΖΥΓΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΣΤΕΓΗ

Σύμφωνα με το άρθρο 1386 ΑΚ, ο γάμος παράγει και για τους δύο συζύγους αμοιβαία υποχρέωση για συμβίωση. Η λειτουργία του θεσμού του γάμου μπορεί να είναι ομαλή αλλά μπορεί να υπάρξει και χωρισμός των συζύγων, διακοπή δηλαδή της έγγαμης συμβίωσης. Ο χωρισμός αυτός μπορεί να λάβει χώρα πριν από την έναρξη της δίκης περί διαζυγίου ή και μετά την έναρξη αυτής. Κατά το στάδιο αυτό και μέχρι την οριστική επίλυση της διαφοράς ο χωρισμός των συζύγων μπορεί να επιτευχθεί κατόπιν παρέμβασης του δικαστηρίου με τη μορφή των ασφαλιστικών μέτρων και ειδικότερα της προσωρινής ρύθμισης της κατάστασης.

Αυτό συνήθως λαμβάνει χώρα εφόσον κριθεί ότι η εξακολούθηση της συμβίωσης μόνο σε περαιτέρω παρόξυνση και εκτράχυνση των ήδη τεταμένων συζυγικών σχέσεων οδηγεί. Εδώ τις περισσότερες φορές γίνεται λόγος για τις περιπτώσεις εκείνες που η σύζυγος και τα παιδιά –εφόσον υπάρχουν- πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας μέσα στο σπίτι από τον σύζυγο πατέρα, βίας είτε σωματικής είτε και ψυχολογικής (ξυλοδαρμοί, απειλές, ύβρεις, πρόκληση διαρκούς φόβου, βαριά προσβλητική συμπεριφορά).

Σύμφωνα με το άρθρο 1393 εδ. α΄ ΑΚ, σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, το δικαστήριο (ακόμα και προσωρινά, κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων, σύμφωνα με το άρθρο 735 ΚΠολΔ) μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιείκειας, ενόψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος του ακινήτου που χρησιμεύει για την κύρια διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη), ανεξάρτητα από το ποιος από αυτούς είναι κύριος του ακινήτου ή έχει απέναντι στον κύριο το δικαίωμα της χρήσης του. Ο χωρισμός που διατάσσεται από το δικαστήριο ονομάζεται μετοίκηση και αποτελεί στην ουσία μέσο πρόνοιας για την άρση των διενέξεων μεταξύ των συζύγων.

Το δικαστήριο στο πλαίσιο της εξουσίας του για την προστασία της οικογένειας σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, προβαίνει σε αυτή την παραχώρηση λαμβάνοντας υπ' όψιν του τις ειδικές συνθήκες του καθενός συζύγου χωριστά, το συμφέρον των τέκνων και τις αρχές της επιείκειας, οι οποίες είναι δυνατόν να επιβάλλουν, κατά περίπτωση, η παραχώρηση αυτή να γίνεται και προς εκείνον το σύζυγο που δεν έχει εμπράγματο ή ενοχικό δικαίωμα στο ακίνητο. Στην τελευταία δε αυτή περίπτωση η νομολογία δέχεται, ότι μπορεί να ορισθεί από το δικαστήριο αντάλλαγμα από τον χρήστη σύζυγο προς τον μη χρήστη, αλλά κύριο ή μισθωτή του ακινήτου σύζυγο, που είναι δυνατόν να συνυπολογισθεί κατά τον καθορισμό της οφειλόμενης μεταξύ των συζύγων διατροφής.

Αρμόδιο δικαστήριο να διατάξει, ως ασφαλιστικό μέτρο, τη μετοίκηση, είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου όπου βρίσκεται η τελευταία κοινή διαμονή των συζύγων. Για την παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης ή την χορήγηση άδειας αποχώρησης από αυτήν, το δικόγραφο της σχετικής αγωγής ή αίτησης ασφαλιστικών μέτρων πρέπει να αναφέρει τα εξής: α) τη ύπαρξη γάμου μεταξύ των διάδικων-συζύγων β) τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης τους γ) τα πραγματικά περιστατικά που συνιστούν τις ειδικές συνθήκες καθενός από τους διαδίκους-συζύγους κατά το άρθρο 1393 ΑΚ και συνθέτουν την επείγουσα περίπτωση του αιτήματος για την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος της -μέχρι τότε- οικογενειακής στέγης στον αιτούντα και δ) αν υπάρχουν ανήλικα τέκνα, τα πραγματικά περιστατικά που στηρίζουν το συμφέρον των τέκνων αυτών

            Αίτημα του δικογράφου είναι να απομακρυνθεί ο ίδιος ο αιτών από την συζυγική κατοικία ή να διαταχθεί η απομάκρυνση του άλλου συζύγου, ή, τέλος, η παραμονή και των δύο συζύγων σε χωριστά μέρη της ίδιας κατοικίας, εφόσον τούτο είναι εφικτό. Επισημαίνεται ότι η αίτηση δεν μπορεί να έχει ως αίτημα να διαταχθεί η βίαιη επάνοδος στη συζυγική κατοικία του συζύγου που την εγκατέλειψε αδικαιολόγητα, διότι τούτο απαγορεύεται ρητά από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Αναλυτικότερα, το άρθρο 1393 ΑΚ θεσπίζει ρύθμιση που στηρίζεται στην αρχή της επιείκειας. Ο νόμος δεν ορίζει ποιες είναι οι ειδικές συνθήκες που αν υπάρχουν συντρέχει η επιείκεια ώστε να επιβληθεί η παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης. Οι ειδικές συνθήκες αυτές, που θα κριθούν από το δικαστήριο, προσδιορίζονται από τους όρους ζωής των διαδίκων-συζύγων μέχρι τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης. Π.χ. ως ειδικές συνθήκες θεωρούνται η σωματική και η ψυχική υγεία τους, οι γενικότερες συνθήκες εργασίας του ενός και του άλλου συζύγου, καθώς και η οικονομική κατάσταση κυρίως του γονέα που έχει τη γονική μέριμνα των τέκνων. Το εύλογο ή μη της διακοπής της έγγαμης συμβίωσης από τον ενάγοντα-αιτούντα τη μετοίκηση σύζυγο και η τυχόν υπαιτιότητά του δεν αποτελούν κριτήρια από το νόμο για την παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης, συνεκτιμώνται ωστόσο έμμεσα μαζί με τα άλλα στοιχεία από το δικαστήριο.

Επίσης, αποφασιστική επίδραση στην κρίση του δικαστή ασκεί και το συμφέρον του τέκνου ή των τέκνων. Π.χ., το συμφέρον τους μπορεί να επιβάλλει τη μη αλλαγή περιβάλλοντος, που θα μπορούσε να έχει δυσμενή επίδραση στην ψυχική τους υγεία, ή τη μη αλλαγή του σχολείου ή της γειτονιάς τους.

Το δικαστήριο εκδίδοντας την απόφασή του, έχει ελευθερία να αποφανθεί και να διατάξει όσα κατά την κρίση του επιβάλλονται από τις περιστάσεις. Έχει δηλαδή την διακριτική ευχέρεια να αρνηθεί να δώσει την άδεια της μετοίκησης στον αιτούντα ή αντίθετα να διατάξει τον άλλο σύζυγο να εγκαταλείψει την οικογενειακή στέγη, ή ακόμη και να διατάξει την χωριστή παραμονή και των δύο στην οικογενειακή στέγη. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει η εξής διάκριση: αν το ακίνητο ανήκει στην κυριότητα ενός συζύγου και παραχωρηθεί προσωρινά η χρήση του στον άλλον, αυτός εξακολουθεί να παραμένει κύριος και νομέας.

Η παραπάνω ρύθμιση της χρήσης της συζυγικής στέγης δεν έχει μονιμότητα, αλλά είναι από τη φύση της προσωρινή μέχρι την έκδοση του διαζυγίου, γιατί συνδέεται με την ύπαρξη γάμου και την υποχρέωση των συζύγων σε παροχή χρήσης οικογενειακής στέγης υπό την έννοια της στέγασης, κατά τη διάρκεια του γάμου, ακόμα, δηλαδή, και όταν οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση. Όταν εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση διαζυγίου παύει η ρύθμιση αυτή και για τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης ισχύουν πλέον οι γενικές διατάξεις του ενοχικού και εμπραγμάτου δικαίου.

Η απόφαση που διέταξε τη μετοίκηση μπορεί να μεταρρυθμιστεί ή να ανακληθεί σε περίπτωση μεταβολής των περιστάσεων που επέβαλλαν την παραχώρηση της χρήσης της συζυγικής στέγης στον ένα σύζυγο. Τέλος, ο σύζυγος που διατάχθηκε να μετοικήσει και παρά ταύτα εισβάλλει στην χωριστή διαμονή του άλλου συζύγου ή ενοχλεί ή διαταράσσει τη διαμονή του, μπορεί να τιμωρηθεί με την διάταξη του άρθρου 334 ΠΚ περί διατάραξης της οικιακής ειρήνης.

           

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το Δικηγορικό Γραφείο Ιωάννας Κουλουβράκη – Αικατερίνης Τζωρτζάκη και Συνεργατών στο τηλ. 22920 27360.